COVID-19 Aşısıyla İlgili Bazı Sorular ve Cevaplar
Tifo aşısı 100 yılda geliştirildi. Menenjit aşısı 80 yılda. Hızlı geliştirildi diyebileceğimiz kızamık aşısı ise yaklaşık 10 yılda... Şimdi ise bir yıldan daha kısa sürede yeni aşılar keşfedilip uygulanmaya başlanıyor. İnsanların kafası karışık. Akıllara bazı sorular geliyor. Komplo teorilerine yatkın olmamız ve mevcut tecrübeler nedeniyle küresel güçlere ve çokuluslu şirketlere şüphe duymamızın bunda etkisi olduğunu düşünüyorum. Yine de soruları ilmi deliller ışında değerlendirip öyle karar vermek gerekir. Bu yazıda sıkça duyduğum bazı sorulara cevap aradım.
1. Aşının içeriği nedir? İçinde cenin olduğu iddia ediliyor. Bu doğru mu?
Geleneksel aşılar virüsün bir parçasını veya tamamını içermektedir. Bu tip aşıların üretilebilmesi için canlı organizmalara veya yumurtaya ihtiyaç vardır. Ancak yeni geliştirilen RNA aşıları sadece COVID-19 virüsünün spike proteinini üreten mRNA’yı içermektedir. Bu mRNA insan vücuduna girince virüsün önemli tanımlayıcı bir kısmı olan spike proteinleri sentezlenmektedir. Oluşan bu protein insan vücuduna yabancı olduğundan buna karşı antikor geliştirilmekte ve böylece virüs vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi onunla mücadele etmeye hazır hale gelmektedir. RNA aşısının içerisinde şunlar bulunur:
a. mRNA
b. Lipid. Suda çözünmeyen yağ molekkülleridir. mRNA’nın vücuda girene kadar korunmasını sağlar.
c. Tuzlar ve aminler: aşının pH düzeyini vücudunkine yakın tutmayı ve vücuda verildiğinde zarar oluşturmamasını amaçlar.
d. Şeker: Yağ baloncuklarının birbirine yapışmamasını sağlar.
RNA aşısında cenin (embriyo), DNA, kan ürünleri, glüten, yumurta proteinleri, domuz ürünleri, antibiyotik ve mikroçip bulunmaz.
2. Aşı yapıldıktan sonra tekrar hastalanılabilir deniyor? İki kez yapılacak aşıda tekrar hastalanılacaksa neden yapılıyor?
Aşılar yüzde yüz koruyucu değildir. COVID-19 aşılarının koruyuculuk oranları yüksek olup %95 civarındadır (Pfizer/Biontech: %95, Moderna: %94,1, Sinovac: %79,3-%86). Ancak, toplumun yaklaşık %60’ının bağışık olması durumunda virüsün yayılma imkânı kalmayacağı için hastalıkla mücadele edilebilecektir. O nedenle, aşı olmayı sadece kişinin kendisinin değil, toplumun da korunması açısından değerlendirmek gerekir.
3. Aşı olanlar bir yıl içinde çocuk sahibi olamıyor deniyor. Sonraki yıllarda etkisi devam etmeyeceği ne malum? Yapılan bir aşı denemesinde 15-40 yaş arası 300 bin kadının kısır kaldığı ifade ediliyor.
COVID-19 aşısının kısırlığa yol açtığını gösteren herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. Yine de söylentileri bertaraf edecek bir araştırma 60 gönüllü üzerinde devam etmektedir. Bu araştırmanın sonuçlarının Haziran 2021’de yayınlanması beklenmektedir. Kısırlığın hem erkeğe hem de kadına bağlı sebepleri olabilir. 2012 yılında yayınlanan kapsamlı bir araştırmada dünya genelinde kadınların %1,9’unun hiç çocuk sahibi olamadıkları, %10,5’inin de ilk çocuktan sonra tekrar çocuklarının olmadığı bildirilmiştir. Türkiye için bu oranlar dünya genelinden yüksek değildir.
4. DNA etkilenme durumu var deniyor. Değişim olabilir deniyor. Bu değişim bir sonraki nesle geçer mi?
RNA aşısındaki mRNA’nın insan DNA’sını etkileyebileceğini gösteren herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. Kaldı ki, her gün aldığımız besinlerle, böcek ısırmalarıyla ve başka yollarla sayısız farklı DNA vücudumuza girmektedir. İnsan DNA’sını değiştirmek teorik olarak dahi çok zor bir işlemdir. Laboratuvar ortamında CRISPR-Cas9 adı verilen “DNA makası” keşifleri için Emmanuelle Charpentier ve Jennifer Doudna 2020 yılında Nobel ödülüne layık görülmüştür. Dolayısıyla, laboratuvar ortamında özel teknikler kullanılarak başarması zor olan bir işlemin bir aşı ile rastgele ortaya çıkması düşünülemez.
Kaynaklar
1. Nature. The lightning-fast quest for COVID vaccines — and what it means for other diseases https://www.nature.com/articles/d41586-020-03626-1
2. World Health Organization. How are vaccines developed? https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/how-are-vaccines-developed
3. STAT. A side-by-side comparison of the Pfizer/BioNTech and Moderna vaccines. https://www.statnews.com/2020/12/19/a-side-by-side-comparison-of-the-pfizer-biontech-and-moderna-vaccines/
4. Reuters. Different efficacy data for Chinese COVID-19 vaccine "real and valid"-media. https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-vaccine-china-idUSKBN297035
5. ClinicalTrials.gov. COVID-19 Vaccine and Impact on Fertility Study. https://www.clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04665258
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3525527/
7. Children’s Hospital of Philadelphia. Questions and Answers about COVID-19 Vaccines. https://www.chop.edu/centers-programs/vaccine-education-center/making-vaccines/prevent-covid
8. The Nobel Prize. Genetic scissors: a tool for rewriting the code of life. https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2020/popular-information/
Resim: PixaBay https://pixabay.com/vectors/coronavirus-emoji-mouth-guard-5062181/
